ترام چیست و در صنعت چاپ چه کاربردی دارد؟ ترام یکی از اجزای کلیدی در صنعت چاپ به شمار میآید و استفاده از آن باعث میشود تصاویر رنگی با دقت و ظرافت بیشتری چاپ شوند. برای افرادی که در صنعت چاپ فعالیت دارند یا کسانی که قصد چاپ تصاویر برای برندها یا ساخت پوسترهای تبلیغاتی دارند، آشنایی با ترام و نقش آن در چاپ اهمیت بالایی دارد. در این مقاله از چاپ پرچم، به این سوال که ترام چیست و چه کاربردی دارد، پاسخ خواهیم داد و این عنصر مهم را معرفی میکنیم.
ترام چیست؟
ترام یکی از واژههای تخصصی در صنعت چاپ است که افراد کمتری با آن آشنایی دارند. به بیان ساده، ترام کوچکترین نقاطی است که در یک تصویر چاپی دیده میشود. بیشتر ما این نقاط را روی تصاویر چاپی مشاهده کردهایم. در واقع، ترام همان نقاط ریزی است که روی فیلمها یا صفحات چاپی قرار دارد. تراکم و شدت ترام در یک تصویر، سایهها و وضوح آن را افزایش میدهد. به طور کلی، ترام شامل مجموعهای از نقاط کوچک و بزرگ است، اما شکل آن با توجه به روش چاپ و نوع کاغذ تغییر میکند.
با استفاده از ذرهبین میتوان ترام را در تصاویر چاپی به راحتی دید. وقتی به تصاویر چاپی از نزدیک نگاه میکنیم، نقاط کوچک و خاکستری در ساختار تصویر دیده میشود که همان ترامها هستند. آشنایی با ترام یکی از بهترین راهها برای ارزیابی نوع، کیفیت و مشکلات احتمالی در فرآیند چاپ است. ترام یکی از عناصر اصلی در روشهای مختلف چاپ است و هر کجا که تصویر رنگی با تنهای خاکستری وجود داشته باشد، از ترام استفاده میشود. ترام در چاپ روی پارچه نقش مهمی در ایجاد طرحهای دقیق و باکیفیت دارد و با استفاده از آن میتوان به وضوح و دقت بالاتری در تصاویر چاپی دست یافت.
انواع ترام در چاپ کدامند؟
ترامها بسته به نوع چاپ، جنس کاغذ و نوع تصویری که قرار است چاپ شود، به دستههای مختلفی تقسیم میشوند. هر مدل ترام ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارد که در این بخش به آنها میپردازیم.
ترام خطی (Line Screen Halftone)
ترام خطی یکی از رایجترین مدلهای ترام است که در چاپ افست و چاپهای سنتی استفاده میشود. این مدل ترام از یک شبکه منظم و متراکم از نقاط تشکیل شده که به طور دقیق در زوایای مشخصی قرار میگیرند. زاویه و فاصله بین خطوط ترام میتواند بر وضوح تصویر و کیفیت چاپ تاثیر بگذارد. هر چه تعداد خطوط ترام بیشتر باشد، کیفیت چاپ بالاتر خواهد بود.
ترام شانهای (Stochastic Halftone)
ترام شانهای یا تصادفی یکی از پیشرفتهترین مدلهای ترام است که به جای استفاده از یک شبکه منظم، از نقاط کوچک و تصادفی برای ایجاد تصویر استفاده میکند. این نوع ترام برخلاف ترام خطی، در ایجاد تصاویر با کیفیت بالا و دقیق بسیار موفق عمل میکند و به دلیل عدم وجود خطوط منظم، خطر ایجاد الگوهای نامطلوب در تصویر کاهش مییابد. این مدل ترام به ویژه در چاپ تصاویر با کنتراست بالا و جزییات دقیق بسیار مفید است.
ترام FM (Frequency Modulated Halftone)
در ترام FM، تراکم نقاط به جای اندازه نقاط تغییر میکند. به این معنی که نقاط همه به یک اندازه هستند، اما فاصله بین آنها متغیر است. این نوع ترام به خصوص در چاپ دیجیتال و چاپ تصاویر پیچیده مورد استفاده قرار میگیرد. از ویژگیهای این مدل ترام میتوان به دقت بالا و کاهش مشکلاتی همچون تداخل موجی اشاره کرد.
ترام AM (Amplitude Modulated Halftone)
ترام AM برعکس ترام FM عمل میکند. در این مدل، تراکم نقاط ثابت است، اما اندازه نقاط تغییر میکند. نقاط کوچکتر برای ایجاد سایههای روشن و نقاط بزرگتر برای سایههای تیره استفاده میشوند. این مدل ترام برای ایجاد وضوح بالا در تصاویر رنگی و سیاه و سفید مورد استفاده قرار میگیرد و یکی از قدیمیترین و پرکاربردترین مدلهای ترام در صنعت چاپ است.
زاویه و اندازه ترام
زاویه و اندازه ترام از عوامل کلیدی در کیفیت نهایی چاپ هستند. زاویه ترام به زاویهای اشاره دارد که نقاط ترام نسبت به محور افقی صفحه چاپ در آن قرار میگیرند. تنظیم درست این زاویهها میتواند از ایجاد مشکلاتی مانند الگوهای نامطلوب و موجدار جلوگیری کند. معمولاً زاویه ترام در چاپ افست بین ۱۵ تا ۴۵ درجه تنظیم میشود. اندازه ترام نیز به تعداد نقاط ترام در هر اینچ مربع (LPI یا Lines Per Inch) اشاره دارد. هرچه تعداد نقاط ترام بیشتر باشد، وضوح تصویر بالاتر خواهد بود. با این حال، انتخاب اندازه ترام مناسب به نوع کاغذ، دستگاه چاپ و کیفیت مورد نظر بستگی دارد.
انواع ترام از لحاظ شکل
ترام از نظر مدل و شکل به انواع مختلفی تقسیم میشود. انواع ترام از لحاظ شکل شامل ترامهای منظم و ترامهای غیرمنظم میباشند که به دستههای مختلفی مانند غیرمنظم ۱، ۲ و ۳ تقسیم میشوند. هر کدام از این نوعها ویژگیهای خاص خود را دارند که در ادامه به آنها اشاره میکنیم. استفاده از ترام در چاپ پرچم رومیزی باعث میشود تا طرحها با جزئیات بیشتری نمایش داده شوند و کیفیت نهایی چاپ بالا برود.
ترام منظم
اولین نوع، ترام منظم است. در این نوع، فاصله بین نقاط یکسان است، ولی اندازه نقاط متفاوت میباشد. همچنین، شکل نقاط در این نوع ترام شبیه به یکدیگر هستند. این ویژگیها باعث میشود تصاویر با دقت بالا و کیفیت خوبی چاپ شوند.
ترام غیرمنظم ۱
در ترام غیرمنظم ۱، فاصله بین نقاط یکسان نیست، اما اندازه و شکل نقاط مشابه است. این نوع ترام برای تصاویری مناسب است که در آنها نیاز به تغییر در فاصله نقاط باشد، اما یکنواختی شکل نقاط حفظ میشود.
ترام غیرمنظم ۲
در ترام غیرمنظم ۲، علاوه بر اینکه فاصله بین نقاط متفاوت است، اندازه نقاط هم تغییر میکند. با این حال، شکل نقاط همچنان مشابه باقی میماند. این نوع ترام برای تصاویری با سایهروشنهای پیچیده کاربرد بیشتری دارد.
ترام غیرمنظم ۳
آخرین نوع، ترام غیرمنظم ۳ است. در این نوع، نه تنها فاصله و اندازه نقاط متفاوت است، بلکه شکل نقاط هم متغیر است. این نوع ترام برای چاپهایی با جزئیات بسیار زیاد و پیچیده به کار میرود.
مفاهیم کاربردی برای درک ساده تر ترام
برای اینکه ترام را بهتر بشناسیم و کاربردش را در چاپ بفهمیم، نیاز است با چند مفهوم آشنا شویم. این مفاهیم شامل شکل، زاویه، دقت و انواع خاص ترام هستند. هرکدام از این موارد معنای ویژهای دارند و به ما کمک میکنند تا ترام را بهتر درک کنیم. حالا این مفاهیم را توضیح میدهیم.
شکل ترام یا Screen Shape
اولین مفهوم، شکل ترام است. این مورد درک مفهوم ترام را آسانتر میکند. وقتی از شکل ترام صحبت میشود، اکثر افراد به نقاط گرد فکر میکنند که تصاویر از آنها ساخته شدهاند. روش کار در چاپ لوگو، پوستر یا هر جای دیگر اینگونه است: طراح تصویر را اسکن میکند، بعد آن را در طرح جای میدهد، و سپس چاپ میکند. در این فرایند معمولاً شکل ترام نادیده گرفته میشود. ولی اگر به این موضوع دقت کنیم، کیفیت چاپ بالاتر میرود.
هر نوع چاپ از شکل خاصی از ترام استفاده میکند. این شکلها میتوانند دایره، مربع، لوزی، شش ضلعی، لانه زنبوری و حتی فانتزی باشند. در حقیقت، شکل نقاط در هر نوع چاپ متفاوت است و نمیتوان از یک نوع ترام برای چاپهای دیگر استفاده کرد. بهعنوان مثال، در چاپ افست معمولاً از ترام مربع استفاده میشود چون تصویر نهایی با این نوع ترام واضحتر میشود. اما ترام بیضی برای چاپ چهرهها مناسبتر است و ظرافت بیشتری دارد.
مطالعه مقاله پیشنهادی: صحافی و لت در چاپ چیست؟
دقت ترام
دقت ترام یا همان Screen Ruling به میزان ریز یا درشت بودن ترامها اشاره دارد. این دقت به دو صورت “خط بر سانتیمتر” (Lcm) یا “خط بر اینچ” (LPI) اندازهگیری میشود. هرچه LPI بالاتر باشد، تعداد بیشتری خط در یک اینچ جا میگیرد. برعکس، وقتی LPI کمتر باشد، ترام درشتتر خواهد بود. توجه داشته باشید که کار با ترامهای درشت آسانتر است، اما جزئیات تصویر با این نوع ترام از بین میرود.
در چاپ افست، LPI معمولاً بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ است. البته، دقت ترام به عوامل مختلفی بستگی دارد. عواملی مثل نوع کاغذ، دستگاه چاپ، و نوع مرکب مورد استفاده. هر چه دقت ترام بالاتر باشد، کیفیت خروجی بهتر میشود، اما گاهی ماشین چاپ توانایی انتقال این وضوح بالا را به کاغذ ندارد. همچنین باید بدانید که نوع کاغذ و میزان جذب رنگ در هر کاغذ متفاوت است. برای مثال، در چاپ سیلک اسکرین به دلیل دقت پایین کار، معمولاً از ترامهای درشت استفاده میشود.
زاویه ترام
یکی از مفاهیم مهم در ترام که باید بدانیم، زاویه ترام یا همان Screen Angle است. برای اینکه رنگها در چاپ به درستی نمایش داده شوند، باید نقاط ترام در زاویه درست نسبت به هم قرار بگیرند. در چاپهای رنگی که از چهار رنگ استفاده میشود، اگر زاویه ترام برای هر رنگ یکسان باشد، تصویر واضح نخواهد بود. به عبارت سادهتر، زاویه درست ترام باعث میشود رنگها به خوبی کنار هم دیده شوند. از لحاظ بصری، چشمان انسان به زاویههای ۰ یا ۹۰ درجه بهتر واکنش نشان میدهند و زاویه ۴۵ درجه کمترین وضوح را دارد. مثلاً ترامهای لوزی شکل که زاویه ۹۰ دارند، بهتر از ترامهای مربعی با زاویه ۴۵ دیده میشوند.
همچنین، زاویه ترام قوانین خاص خود را دارد که در چاپ باید رعایت شود. برای مثال، اگر زاویه ترام ۳۵ درجه باشد، تصویر کیفیت خود را از دست داده و مات به نظر میرسد. طبق اصول ترامگذاری، برای هر یک از رنگهای CMYK زاویه مشخصی وجود دارد. رنگ زرد یا Yellow زاویه 0 درجه، رنگ ارغوانی یا Magenta زاویه 75 درجه، رنگ فیروزهای یا Cyan زاویه 15 درجه، و رنگ سیاه یا Key زاویه 45 درجه دارد.
نقش ترام در صنعت چاپ
ترام در چاپ نقش بزرگی دارد. با دقت در نحوه ترام گذاری، میتوان کیفیت تصاویر چاپی را به طور چشمگیری افزایش داد. این موضوع در چاپ تبلیغات اهمیت بیشتری دارد. با استفاده از ترام گذاری، میتوان لوگوها را با وضوح بالا و کیفیت بهتر نمایش داد. ترام در چاپ تبلیغات برای محصولات مختلف و کالاهای تبلیغاتی به کار میرود. با توجه به تأثیر ترام بر کیفیت تصاویر تبلیغاتی، توصیه میشود چاپخانهای را انتخاب کنید که تخصص لازم برای اجرای این تکنیک در چاپهای مختلف را داشته باشد.
تشخیص ترام و خصوصیات آن
حالا که فهمیدید ترام چیست، باید بتوانید با استفاده از لوپ یا ذرهبین چاپ، ترام را تشخیص دهید. برای این کار، لوپ را روی تصاویر چهار رنگ قرار دهید. اگر سطح تصویر کاملاً پوشیده از رنگ باشد، به آن تن پلات میگویند. اما اگر نقاط رنگی کوچکی با زوایای مختلف ببینید که میان آنها بخشهای سفید وجود دارد، در واقع به CMYK نگاه میکنید. برای تشخیص ترام، روش اصلی این است که لوپ را به لبههای تصویر ببرید و روی آن حرکت دهید. در نهایت به ترامی میرسید که کاملاً شطرنجی است.
ترامگذاری تصاویر
ترامگذاری تصاویر و قرار دادن نقاط چاپ در کنار هم، توسط نرمافزارهای ویژه انجام میشود. در این کار باید به چند اصل مهم توجه کرد. یکی از این اصول، هماهنگی اندازه نقاط با نوع چاپ و طراحی تصاویر است. همچنین باید اطمینان حاصل شود که نقاط با سایر اجزای تصویر همخوانی دارند. برای داشتن تصویر واضحتر، میزان تراکم نقاط هم اهمیت دارد. تراکم نقاط بستگی به نوع تصویر و ترکیب رنگهای آن دارد و میتواند متفاوت باشد.
مشکلات ترام
مشکلات ترام در چاپ ممکن است به چند عامل برگردد. یکی از مهمترین مشکلات، ناهماهنگی اندازه و تراکم نقاط است که میتواند باعث کاهش کیفیت تصویر شود. اگر نقاط بیش از حد کوچک یا بزرگ باشند، تصویر ممکن است وضوح خود را از دست بدهد یا پررنگتر از حد نیاز به نظر برسد. همچنین، زاویه نامناسب در ترامگذاری ممکن است باعث ایجاد الگوهای نامطلوب یا موآره (Moire) شود که به وضوح و زیبایی تصویر لطمه میزند. علاوه بر این، انتخاب نادرست رنگها یا عدم تنظیم مناسب فراوانی نقاط رنگی میتواند منجر به چاپی نامطلوب با کنتراست پایین یا رنگهای ناسازگار شود.
نتیجه گیری
در نتیجه، ترام یکی از عوامل کلیدی در بهبود کیفیت چاپ است. با تنظیم دقیق اندازه و تراکم نقاط، میتوان وضوح و جزئیات تصاویر را در چاپ افزایش داد. استفاده درست از ترام در چاپ، بهویژه در چاپهای تبلیغاتی و تصویری، باعث ایجاد تصاویر شفافتر و جذابتر میشود. بنابراین، آشنایی با نحوه عملکرد ترام و استفاده صحیح از آن نقش مهمی در دستیابی به بهترین نتیجه چاپی دارد.